Topik 4 Kepimpinan dan Organisasi

Kepimpinan merupakan satu proses memujuk atau mempengaruhi di mana pemimpin atau kumpulan pemimpin mempengaruhi para pengikut untuk mengambil tindakan yang menjurus kepada pengukuhan matlamat pemimpin dan matlamat bersama (Sergiovanni 1989). Organisasi merupakan himpunan individu (dua atau lebih) yang menjalankan tugass tersendiri mengikut unit kerja, yang diselaraskan untuk mencapai sesuatu matlamat yang telah ditetapkan.

Terdapat empat ciri-ciri organisasi iaitu identiti, hierarki, pembahagian tugas dan peraturan, dasar, sistem. Kementerian Pendidikan Malaysia (KPM) ialah organisasi yang mengurus dan mentadbir sistem pendidikan negara. Struktur dan organisasi KPM dibentuk berdasarkan kepada sistem politik dan pentadbiran negara. Sistem pendidikan di Malaysia merupakan sistem pendidikan berpusat. Struktur organisasi KPM adalah sangat besar, namun secara ringkas terbahagi kepada lima peringkat iaitu eksekutif , pengurusan, penyeliaan, teknikal dan pelaksana (Rajah 1).

Rajah 1

Jabatan Pendidikan Negeri diketuai oleh Pengarah Pendidikan Negeri (pendaftar) dan dibantu oleh dua orang Timbalan Pengarah. Beliau bertanggungjawab terhadap pelaksanaan program-program, projek-projek, dan aktiviti pendidikan dalam negeri masing-masing. Ia juga bertanggungjawab terus kepada Ketua Pengarah Pelajaran. Di Sabah dan Sarawak, Pengarah Pendidikan Negeri bertanggungjawab kepada Ketua Menteri.

Pejabat Pendidikan Daerah (PPD) memberi khidmat nasihat kepada pengetua/guru besar. PPD juga membantu sekolah berkaitan perkembangan kurikulum dan mengenal pasti guru-guru yang perlu menghadiri kursus serta membantu Lembaga Peperiksaan dalam urusan peperiksaan. Kemasukan murid ke sekolah dan pertukaran murid juga diuruskan oleh PPD.

Rajah 2

Rajah 2 menunjukkan empat gaya kepimpinan iaitu autokratik, demokratik, Laissez-faire dan kontigensi. Pentadbiran autokratik berbentuk hierarki iaitu mementingkan kedudukan. Gaya kepimpinan autokratik melibatkan komunikasi satu hala. Semua penentuan dasar, pelaksanaan pentadbiran dan aktiviti-aktiviti adalah mengikut keputusan pengetua dan guru-guru sentiasa menurut arahan tanpa banyak soal. Hal ini kerana kawalan yang ketat dan kurang mempercayai orang lain. Ciri-ciri ini menghasilkan  mereka yang patuh dan tidak megalakkan perkembangan idea. 

Ciri-ciri gaya kepimpinan demokratik lebih melibatkan banyak perbincangan, menerima dan memberi pandangan. Keputusan akan ditetapkan melalui persetujuan majoriti. Hal ini menggalakkan percambahan minda apabila guru-guru diberi peluang memberikan idea dan proses membuat keputusan akan menjadi lebih cepat dan lebih baik. Gaya kepimpinan demokratik ini sesuai apabila mempunyai ahli yang terpelajar dan tidak berasa malu.

Ciri-ciri gaya kepimpinan Laissez-faire banyak memberikan kebebasan, mempunyai kurang unsur-unsur kawalan dan kurang memberikan pandangan. Ciri-ciri ini kurang mengambil bahagian dalam pelaksanaan aktiviti. Permerhatian senyap dan guru-guru menjalankan aktiviti mengikut inisiatif masing-masing. Laissez-faire ini sesuai dilaksanakan apabila mempunyai golongan yang profesional seperti penyelidik, pelukis, pereka bentuk.

Kontigensi menyesuaikan gaya kepimpinan mengikut keperluan atau mengikut keadaan. Kepimpinaan perlu dilaksanakan berdasarkan kepada penganalisisan terhadap kepentingan dan keperluan-keperluan sesuatu keadaan. Kontigensi berubah mengikut situasi dan mempunyai kaitan dengan faktor-faktor persekitaran, teknologi, orang-orang terlibat dan lain-lain.

Kepimpinan pengajaran turut dikenali sebagai kepimpinan instruksional, kepimpinan kurikulum, kepimpinan pendidikan. Menurut De Bevoise (1984), segala tindakan oleh pengetua atau pihak-pihak yang diamanahkan untuk menggalakkan pertumbuhan pembelajaran murid-murid. Pemimpin pengajaran adalah berkait dengan pengajaran dan pembelajaran termasuk pembelajaran profesion perguruan dan juga perkembangan pelajar (Southworth 2002).

Ciri-ciri kepimpinan pengajaran ialah merangka dan menjelaskan matlamat kepada komuniti sekolah, mengurus kurikulum, memantau kemajuan pelajar, mengawal waktu pembelajaran, menggalakkan peningkatan profesional, keterlibatan, dan memberi insentif.

Kepimpinan bilik darjah dikaitkan dengan kemahiran guru untuk menguruskan diri dan berkomunikasi dengan orang lain. Keupayaan untuk menyampaikan visi kepada murid-murid dan meyakinkan mereka supaya mengikut visi tersebut (Hook dan Vass 2000). Ciri-ciri kepimpinan bilik darjah ialah membina kefahaman dan visi dalam diri pelajar, menyampaikan visi kepada pelajar dengan berkesan, menilai hasil kerja dan tingkah laku, mencungkil potensi pelajar dan mencipta persekitaran pembelajaran yang mengalakkan.

Kesimpulanya, kepimpinan dan organisasi dapat difahami mengenai gaya kepimpinan, organisasi sekolah, kepimpinan peringkat sekolah dan kepimpinan guru. Hal ini dimana, kepimpinan tertinggi  ini diketuai oleh Menteri Pendidikan yang memainkan tanggungjawab dalam mengendalikan hal ehwal pendidikan di Malaysia. Seterusnya, ialah pengurusan sekolah dimana pengurusan sekolah ini diketuai oleh pengetua yang memainkan peranan dalam pentadbiran sekolah. Bagi memastikan keberkesanan dan kemajuan pendidikan di Malaysia adalah berdasarkan kepada kepimpinan sesebuah organisasi dimana organisasi pendidikan dari peringkat kepimpianan tertinggi sehingga peringkat bawahan.